Harrie Scholtmeijer presenteert komende week een boek over ’t Nedersaksisch, de taal waar het Veluws toe behoort. Harrie werkt bij de Overijsselacademie, komt uit Vollenhove en is dialectprofessor die je geregeld hoort in ‘De Nedersalksen, de podcast van Albert Bartelds en Hendrik-Jan Bökkers, die in samenwerking met het Hedon Productiehuis en de Overijsselacademie gemaakt is en op Spotify bijvoorbeeld te vinden is.
Streektoalsprekers, doar bint ‘r niet zo vulle meer van in Ermelo. Randje Veluwe, randje IJsselmeer. Schuif je tien kilometer op in de richting van Nunspeet dan hoor je de taal nog gedurig, in Ermelo is het ABN standaard al zijn er nog wel een paar mensen die het dagelijks gebruiken. Jan Timmer van de Oude Nijkerkerweg bijvoorbeeld zit aan de Nunspeetse kant met zijn woordgebruik, Jacco de Groot van de palingrokerij aan de Buitenbrinkweg hoor je de afslag over het IJsselmeer nemen. De families Staal in Telgt zitten er precies tussenin. Het maakt het Nedersaksisch mooi, overal net even anders.
Opgroeiend in een strookje tussen Nieuwleusen en Dalfsen spraken wij Zuud-Drèents. Dat is niet gelijk aan Veluws, Ommens, Hardenbargs, Zwols, Kampens, of Zuudwoldes. Uitdrukkingen en woordgebruik variëren per streek of zelfs dorp en dat was zo gek niet want verkeer, vervoer en uitwisseling over de zandpaden was destijds een ingewikkelde zaak.
Tot zeker de 15e eeuw was Nedersaksisch de voertaal in een groot deel van Nederland met de Hanzesteden als verbindend element. Omdat je (nog steeds) met plat een heel end Duitsland in komt lag het voor de hand dat die toal lingua franca was. De Franken in Noord- en Zuid-Holland namen het over en de Statenvertaling van de bijbel gaf het Hollands een slinger.
Plat is niet weg, maar de insteek van het onderwijs in de jaren 70 en 80 (dat Nederlands superieur is aan de streektaal) heeft het gebruik geen goed gedaan. Sprak in onze generatie iedereen plat, alles wat erna komt verstaat het wel maar gebruikt het niet. Voor achterneven en -nichten is Hollands de voertaal.
Nedersaksisch is onderdeel van het erfgoed van Ermelo en soms gebeurt er iets mee. Gert Staal heeft op zijn Hof van Minnemeu wel eens een lezing gehuisvest, er is een dialectgroepje maar er is ruimte voor meer.
Harrie Scholtmeijer legt het in zijn boek allemaal uit. Hij presenteert het boek donderdag 16 januari bij van Van Der Velde in de Broeren, de voormalige Broerenkerk in Zwolle, nu een boekentempel. Het boek is daar, en bij veel andere boekhandels, te koop. De uitgever, WBooks heeft ‘m online voor 19,95
Er is een beweging gaande om de taal terug te brengen. Muzikanten zetten het in omdat ze zich in de moerstaal beter kunnen uitdrukken (Bökkers, Daniël Lohues, Marlene Bakker en deelnemers aan het Drèents Liedtiesfestival. Herman Finkers is belangrijk evenals Johanna ter Steege).
Op TV is dit seizoen Woeste Grond te zien. Wearldsproake op TikTok komt uut Riessen en doet enorm zijn best. De voertaal op de Zwarte Cross is doorgaans plat en tijdens de concerten van Normaal, ook dit jaar weer in Lochem, Dalfsen en Pesse, spreekt men niet anders. In kerken en tijdens kerkdiensten wordt het Nedersaksisch ingezet. Taal die dicht aan ’t hart ligt.
Foto Hedon Zwolle
