Dat er de afgelopen jaren heel wat veranderde in het buitengebied is bekend. De rood-voor-rood-regeling zorgde voor in Horst en Telgt voor vervanging van schuren door kleine rijtjes burgerwoningen, soms werd luxe gebouwd. De achterzijde van de Buitenbrinkweg, Horsterengweg en omstreken is veranderd van agrarisch in een groen woongebied met her en der een plukje koopwoningen en natuurlijk het Kasteel Groot Horloo. Aan de Slagsteeg houdt Dirk Endendijk zijn Fries-Hollandse koeien, Van Malenstijn melkt. Achter de Oude Telgterweg, langs de Zeeweg en de Nijkerkerweg worden kalveren gehouden, er zijn nog wat schapen maar van het agrarische Ermelo is in dat gebied niet veel meer over.
Ontwikkeling Gebiedsvisie Speuld e.o. 18 april
De gemeente is bezig om de gebiedsvisie voor Speuld, Drie, Houtdorp, De Beek, Leuvenum en Staverden te ontwikkelen en de buurtvereniging Speuld organiseert daarom op 18 april een informatiebijeenkomst in de Ontspanningszaal, Allee 11 in Staverden.
In Speuld verandert het ene na het andere perceel van bestemming. Agrarische bestemming eraf, riante woningen komen er voor terug, paardenbakken, nieuwe veldschuren. In Leuvenum melkt De Grote Koekoek haar 70 koeien op een pachtboerderij van Landgoed Leuvenum, inmiddels de derde generatie. Van de boeren in Staverden zijn er nog vier over, aan het eind van het jaar nog drie.
Nog drie boeren over in Staverden en Leuvenum
Hoe gaat het in Leuvenum, hoe is het boeren op het landgoed? Eefje Kuyt van De Grote Koekoek zegt: “Het is allemaal landgoed en in de statuten staat beschreven dat het beheerd moet worden in de geest van hoe de freules het graag zagen, met boeren en vee op het land. Niet grootschalig maar wel zodanig dat er geld mee te verdienen valt. Bosbouw is nodig om het landgoed financieel te laten draaien.”
Over de gebiedsvisie: “Boeren zijn essentieel voor onderhoud van het landschap en de instandhouding van het landgoed. Iedereen mag daar van meeprofiteren door recreatie en medegebruik van het gebied. Maar geen fratsen als zonnepanelen op het land, de grond is nodig voor een vorm van landbouw.”
Even later: “Wij hebben de koeien 200 dagen 7,5 uur per dag buiten, dus dat doen we goed en het beweiden, elke dag een nieuw perceel, doen we ook. Voldoende reductie zou ik zeggen 😉 om te mogen blijven van de minister”.
Redactie; de meeste boeren, mocht het vee buiten lopen, halen die 200 dagen niet. Albert Heijn-boeren bijvoorbeeld, verenigd in het Beter voor Koe, Natuur & Boer-programma, hebben de taak te zorgen voor 180 dagen weidegang.
Stikstof in een Natura2000 gebied
Weidegang is in het najaar en de winter onmogelijk omdat grote kuddes te zwaar zijn voor het natte land. Mest en urine samen zorgen voor ammoniakuitstoot en dat is in de winter met vee op stal meer dan ‘s zomers als het spul buiten loopt.
Van Staalduinen in Staverden houdt zijn vee ook 200 dagen 7,5 uur per dag buiten, 1.500 uur per seizoen. Het NRC schreef onlangs een profiel over hem. “Elke dag buiten zorgt voor vermindering van ammoniakuitstoot omdat buiten urine en ontlasting niet samen komen, en dat is de bron van de ammoniak.” Wat een koe uitstoot heeft ook te maken met de hoeveelheid eiwit die de koe overhoudt. Krijgen ze teveel dan wordt het uitgescheiden. Inmiddels wordt strak op maat gevoerd. Kuyt zegt op een gemiddelde van 150-160 te zitten, Van Staalduinen zit inmiddels op 162 gram per dag en wil naar 145 à 150.
Kuyt: “Het verschilt per kuil, zit er laag eiwit in de kuil dan geef je iets meer in de brok of andersom. Mooiste is als het in de kuil zit, dan kan er een brokje bij gevoerd worden dat goedkoper is. Dus heel belangrijk om goed kuilvoer te winnen. Als koeien buiten lopen kunnen ze het zelf ophalen natuurlijk”. Kuilvoer winnen doe je door gras te maaien en in te kuilen voor later. De kuil, dat is die bult op het erf: opgestapeld en platgereden gras dat afgedekt wordt zodat er geen zuurstof bij kan komen. De eerste sneden in het seizoen zijn het meest eiwitrijk. Eiwit is vooral voor melkveehouders belangrijk, de balen in groen plastic die je later in het jaar ziet liggen zijn voor vleesvee en schapen interessant.
De conclusie van Eefje: “Laten we het houden zoals het is en de boeren die er nog zijn laten zitten, ze horen bij het landschap, ze beheren het en houden rekening met natuur, cultuur, de recreatie en het gebied, en de wens van de freules.” Met recht, Leuvenum en Staverden zijn prachtig en dat zijn ze dankzij de boeren die daar werken.
Woningbouw op de grens met Horst
In Horst verandert er van alles. Het Eco-park zoals gewenst door gemeente en politiek zal, als het er komt, de buurtschap links van de Buitenbrinkweg (gezien vanaf het dorp) afsluiten van het Randmeer. De locatie is nog niet definitief maar reken op de overkant van de weg, de achterkant van de Schaapsdijk waar nu de zonnepanelen al liggen. Verkeer gaat tegen die tijd via nieuwe ontsluitingen, de Zeeweg en de Buitenbrinkweg. Het wordt daar druk. De gemeente heeft bovendien zoeklocaties in ontwikkeling voor grootschalige woningbouw. Apocrief maar grenzend aan de waarschijnlijkheid behoort het land tussen Telgterweg en Horsterweg tot de kanshebbers. “We begrijpen dat Horst voelt dat alle problemen opeens bij hen terecht komen”. Maar hoe moet het anders?
Boerderij Groot Spiek
Camperplaats Strand Horst is verkocht. Hdt terrein zal vermoedelijk de recreatiebestemming behouden maar gaat vanaf oktober 2023 veranderen. Tot in de jaren 80 stond hier Boerderij Groot Spiek, met een huiskavel van zo’n twee hectare waarop koeien, kalveren en varkens gehouden werden. In 1937 werd de huidige boerderijwoning, met een deel voor het vee, gebouwd. Achter op het land stond nog een hallenhuis uit de 19e eeuw, twee hooibergen en wat schuren. De zoon van toen vertelt me eerst dat het hallenhuis ooit is afgebrand. Later komt het verhaal dat hij zijn stepje probeerde te verbranden achter een hooiberg en dat als gevolg daarvan de hele bende in de fik vloog. Achteraf zegt hij: “Een zegen, want dat oude spul waren anders nooit weggegaan en nu had je het niet meer mogen slopen”. Op de vraag of hij destijds niet bont en blauw geslagen is krijg ik geen antwoord.
De muurtekening laat zien hoe het was, kleinschalig. Vijftien koeien in de stal, varkens in de schuren en voldoende land om alles te kunnen weiden. Tegenwoordig wil dat niet meer. Wil je er geld mee verdienen dan heb je veel vee nodig. Kuiper is met de verkoop niet rouwig al dankt hij zijn vader omdat hij het destijds niet verkocht heeft. Die beslissing bood de zoon en dochter 35 jaar alle vrijheid.
Zulke vrijheid is inmiddels schaars. Een stukje land wordt verorven en verdwijnt in de vorm van geld, binnen een generatie is het weg. Het land wordt opgedeeld in kleine kavels, dan nog kleinere kavels en daarna een woonplek.
Een eindje verderop naar ‘t dorp is de boerderij op de hoek van de Slagsteeg en de Buitenbrinkweg naar verluid verkocht aan een grote hovenier. Als dat zo is, we kregen nog geen bevestiging, neemt het verkeer op de Buitenbrinkweg toe want 300 werknemers met machines en voertuigen leveren voldoende leven vanaf een perceel van 16,5 hectare.
Gebiedsvisie is nodig
Ook in Horst en Telgt is er behoefte aan een gebiedsvisie, zoals de voorzitter onlangs zei. Er ligt een uitwerking uit 2020, gebaseerd op het Buurtplan uit 2016 en in 2022 is de Kenschets Buitengebied West door de Raad vastgesteld. Van Wethouder Laurens Klappe is een filmpje op YouTube te vinden waarin hij het ontwikkelingsperspectief van Horst en Telgt uitlegt, gedateerd 16 december 2020. De ontwikkelingen rondom het windpark hebben ertoe geleid dat het bestuur van de buurtvereniging nu wat meer aandacht vraagt voor een omvattend plan.
Speuld en Houtdorp zijn anders dan Leuvenum en Staverden en ook weer anders dan Horst en Telgt, en ook daarbinnen is nogal wat verschil. Een fractievoorzitter van een politieke partij vertelde ons een paar jaar geleden dat een gebiedsvisie prima vanuit het dorp geregeld kan worden want wat voor Ermelo belangrijk is, is ook belangrijk voor de buurtschappen. Als je je een beetje verdiept in de buurtschappen dan weet je dat zo’n stelling onzin is. Cultuur, taal, gewoonten en gemeenschappen zijn verschillend. Speuld is zeker niet vergelijkbaar met Telgt.
Wij gaan de komende weken aandacht geven aan losse verhalen uit alle buurtschappen van Ermelo. Dit was deel 1 in dat feuilleton.
(Check voor meer verdieping de links in dit artikel)