Nedersaksisch spreekt men op de Veluwe en over de IJssel. Ooit in de 15e eeuw was het de taal van de Hanze en omdat de Hanze groot was sprak men het van Nijmegen tot ver in Noord-Duitsland. De Hanzesteden bepaalden het beleid, de import en dus ook de taal. Harderwijk is ook een Hanzestad, dus een dialect van het Nedersaksisch moet in deze streken dominant geweest zijn. Nu hoor je het accent vanaf Nunspeet, praten ze plat in Oldenbroek, Hattem, het Zwols bestaat en voorbij Zwolle gedurig, al was het in de jaren 70 overal in gebruik.
Het gebruik van het Nedersaksisch is de afgelopen veertig jaar enorm afgenomen, het onderwijs duwde mensen in de richting van het Hollands, van oorsprong een Frankisch dialect. Niet per sé de taal waarin je denkt als je uit deze streken komt maar ouders dachten dat een accent hun kinderen op de arbeidsmarkt achteruit zou zetten. Ook in mijn familie is Hollands tegenwoordig dominanter dan toen, al zijn er gelukkig nog genoeg die het thuis en onder mekaar wel spreken.
In Ermelo heb je op Telgt en Horst nog clusters van mensen die de oude taal gebruiken, Timmer van de Oude Nijkerkerweg, de familie Staal van de Telgterweg bijvoorbeeld. En plat is dan behoorlijk plat ook, versta het maar eens. Gelegen aan zee heeft Ermelo ongetwijfeld invloed gehad van Spakenburgse en Bunschoter vissers, als je goed luistert hoor je dat ook wel.
De Nedersaksen
IJsselacademie, een cultuurorganisatie in Zwolle, is met streektaal bezig en maakt al drie seizoenen de podcast De Nedersaksen, die je op Spotify kunt vinden. Albert Bartelds uit Rouveen en Hendrik Jan Bökkers (die ken je wel van zijn muziek, hij komt uit Olst) zijn bezig om in kaart te brengen wie de Nedersaksen zijn, wat de invloed van taal en cultuur is en hoe taal zich ontwikkelt. Derde seizoen inmiddels en ze hebben fantastische gasten, zoals Gijs Jolink, Johanna Ter Stege, Höllenboer (van Busje Komt Zo). Het gaat ook over Suzan & Freek, over Urk, over muziek, cultuur, over noaberschap, over Willem Wilmink, het gaat over van alles dat het leven mooi maakt. En het gaat steeds over de taal. Klik hier voor een facebooklinkje en de link naar de Spotify podcasts.
Op TikTok kan je ook mensen volgen die de Nysassiske Skryvwyse ontwikkelen, een schrijfwijze voor alle Nedersaksische dialecten zodat je, hoe je het ook uitspreekt, kunt communiceren van de Mokerheide tot in Zweden. Dat dàt soms wat verwarrend is onderskryvven wy ook maar het zegt iets over de reikwijdte die het Nedersaksisch nog steeds heeft en het onderstreept dat het een taal is met dialecten, zoals ze in Utrecht anders Hollands spreken dan in Workum.
De Nedersaksen Podcast gaat het theater in als de Nedersaksen Live! Op theater.nl kan je de data en locaties terugvinden. De première is op 4 april in Zwolle. Ze maken een mooi rondje, Deventer, Kampen, Zwolle, Enschede, enz.
Hoe is het in Ermelo?
Los van wat zij doen willen wij inventariseren hoe het met het Nedersaksisch dialect van Ermelo en omstreken gesteld is. Wie spreekt het? Vertel ons er meer over en wie weet kunnen we een inventarisatie maken, of een woordenboek, of geluidsopnamen. Beelden van een taal die in het Ermelose van 2023 als vanzelf enorm onder druk staat. Bewaren wat is en wie weet ontwikkelen wat nog kan. Mail ons je verhalen op ermeloschecourant@elementa.com
Een familiefoto uit het Vechtdal